Κέντρο Προφορικής Ιστορίας Δήμου Νέστου

Κέντρο Προφορικής Ιστορίας

Δήμου Νέστου

Γνωρίστε την τοπική ιστορία μέσα από αφηγήσεις και περιγραφές συμπολιτών μας που έζησαν σε άλλες εποχές.

Πρόσφατες δημοσιεύσεις
  1. ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ

Οθωμανική περίοδος στην Ελλάδα ή και Τουρκοκρατία, όπως λέγεται, χαρακτηρίζεται η χρονική περίοδος κατά την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία  ασκούσε κυριαρχία στον γεωγραφικό χώρο της σημερινής Ελλάδας.

Στις αρχές του 19ου αι. η επαρχία Νέστου αποτελούσε ένα ξεχωριστό Καζά, του Σαρί-Σιαμπάν, που υπαγόταν στο Σαντζάκι της Δράμας. Σύμφωνα με την απογραφή του τουρκικού κράτους στα 1856 το Σιαρί-Σιαμπάν είχε 3.000 κατοίκους. Η απογραφή γινόταν με βάση τα νοικοκυριά  και όχι τα άτομα, ώστε υπολογίζουμε ότι κατά την απογραφή αυτή υπήρχαν περίπου 500 Έλληνες χριστιανοί στον Καζά Σαρί-Σιαμπάν.

  1. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ

Η Επαρχία Νέστου δεν έμεινε αμέτοχη στον Μακεδονικό Αγώνα (1904-1908). Στα τέλη του 19ου αι. μαζί με τους Έλληνες ζούσαν στο Σαρί-Σιαμπάν και 120 Βούλγαροι. Με την ίδρυση της Εξαρχίας το 1870 τους δόθηκε το δικαίωμα να επεκτείνουν την εκκλησιαστική τους δικαιοδοσία, να οργανώσουν τις κοινότητές τους  και να ιδρύσουν σχολεία με σκοπό τη διάδοση της βουλγαρικής εθνικής ιδέας. Την Κυριακή του Πάσχα του 1906 αναγνώσθηκε το Ευαγγέλιο στο Ναό του Αγ. Δημητρίου και στη Βουλγαρική γλώσσα δημιουργώντας δυσαρέσκεια και ένταση στους Χριστιανούς κατοίκους. Στο Σαρί-Σιαμπάν άρχισε τότε η διαφώτιση των Ελλήνων για την οργάνωση του αγώνα ενάντια στους κομιτατζήδες που λυμαίνονταν την περιοχή. Αναφέρονται καθημερινές ληστείες στους δρόμους από άτακτους Οθωμανούς στρατιώτες, λιποτάκτες Ζεϊμπέκους και Κιρκάσιους και σημειώνονται δολοφονίες εμπόρων, αλλά και απλών ανθρώπων, μέσα στα χωράφια και τους δρόμους. Στην οργάνωση των Ελλήνων της κωμόπολης πρωτοστάτησε ο αρχιδιάκονος του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσόστομος Χατζησταύρου, ο μετέπειτα Μητροπολίτης Καβάλας και Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος.

  1. Α΄& Β΄ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ

Η πρώτη Βουλγαρική κατοχή της περιοχής διήρκησε ελάχιστους μήνες και συγκεκριμένα από το Νοέμβριο του 1912 έως τον Ιούλιο του 1913. Οι Έλληνες προσδοκούσαν τους ομόδοξους Βουλγάρους ως ελευθερωτές και λυτρωτές από το μακραίωνο οθωμανικό ζυγό, αλλά γρήγορα διαψεύσθηκαν. Ήταν λίγο πριν, αλλά κυρίως μετά την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν οι Βούλγαροι άρχισαν να προβαίνουν σε κάθε είδους βαρβαρότητες εναντίον του χριστιανικού και μουσουλμανικού στοιχείου της περιοχής. Προσπάθησαν να επιβάλλουν διοικητικές μεταβολές στην περιοχή αντικαθιστώντας τον Τούρκο Δήμαρχο του Σαρί Σιαμπάν με Βούλγαρο και να ελέγξουν την οικονομία ιδιαίτερα την εμπορική κίνηση στο λιμάνι της Κεραμωτής. Στις 11 Ιουλίου 1913 η 8η μεραρχία του ελληνικού στρατού έφτασε στο Σαρί Σιαμπάν και το απελευθέρωσε.

            Τρία χρόνια αργότερα οι διεθνείς εξελίξεις και μια σειρά λαθών των ελληνικών κυβερνήσεων οδήγησαν και πάλι στην κατάληψη της περιοχής από τους Βουλγάρους στα μέσα Αυγούστου με αρχές Σεπτεμβρίου του 1916. Μια νέα μαρτυρική περίοδος ξεκίνησε και πάλι για τους Έλληνες. Τελικά μετά τη διάσπαση του Γερμανο-Βουλγαρικού μετώπου η 13η Μεραρχία του ελληνικού στρατού ανακατέλαβε την επαρχία Νέστου στις 18 Οκτωβρίου 1918.

  1. ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΑΠΟ ΤΗ Μ. ΑΣΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΑΤ. ΘΡΑΚΗ

Με την κατάρρευση του στρατιωτικού μετώπου στην Μ. Ασία χιλιάδες Έλληνες της Ανατολής ακολούθησαν το δρόμο της προσφυγιάς. Στην Επαρχία Νέστου κατέφτασαν 1928 περίπου οικογένειες  (6785 άτομα). Με τη βοήθεια της Επιτροπής Αποκατάστασης Προσφύγων (Ε.Α.Π) της Καβάλας εγκαταστάθηκαν στα τουρκικά χωριά της επαρχίας Νέστου αλλά και σε μικτούς οικισμούς. Οι πρόσφυγες προέρχονταν κυρίως από την Αν. Θράκη και συγκεκριμένα από την περιοχή της Κεσσάνης. Μικρασιάτες πρόσφυγες από τον Γέροντα της Μ. Ασίας, ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο σημερινό Γέροντα (Μποϊνού-Κιζίλ) και τη Ζαρκαδιά. Πόντιοι από την περιοχή της Τραπεζούντας εγκαταστάθηκαν σε διάφορα χωριά της ορεινής περιοχής της Επαρχίας Νέστου και γύρω στο 1928 κατέβηκαν στη Χρυσούπολη και έχτισαν ολόκληρες συνοικίες.  

  1. ΚΑΤΟΧΗ ΚΑΙ ΕΜΦΥΛΙΟΣ

Τον Απρίλιο του 1941 ανακοινώθηκε επίσημα απ’ τη ναζιστική Γερμανία η παραχώρηση της διοίκησης ελληνικού εδάφους της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης στη Βουλγαρία ως ανταμοιβή για την προσχώρησή της στο Άξονα. Η περιοχή υπάχθηκε διοικητικά στην περιφέρεια “Άσπρης Θάλασσας” ή “Αιγαίου” και σ’ αυτήν ανήκε και η επαρχία Νέστου με πρωτεύουσα τη Χρυσούπολη, και ακτινωτά τοποθετημένα γύρω της εβδομήντα πέντε χωριά. Οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής προπαγάνδιζαν ότι βρίσκονται σε απελευθερωμένο βουλγαρικό έδαφος και κύριος στόχος της πολιτικής τους στην κατεχόμενη περιοχή ήταν η πλήρης ενσωμάτωση, ώστε μετά το τέλος του πολέμου να καταστεί δυνατή η πλήρης προσάρτησή της. Αυτό σχεδίαζαν να το πετύχουν με τον σταδιακό εκβουλγαρισμό και τον ταυτόχρονο αφελληνισμό της κατεχόμενης περιοχής.

  1. ΕΘΝΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ

Την περίοδο γύρω στα 1820-1830 άρχισαν να καταφτάνουν στο Σαρί-Σιαμπάν Ελληνοβλάχοι από τη Λάιστα της Ηπείρου. Ήταν κυρίως έμποροι και κτίστες που μετακινούνταν προς αναζήτηση καλύτερης ζωής. Στις πρώτες μετακινήσεις τους άφηναν τις οικογένειές τους πίσω στην πατρίδα και με τη μονιμοποίηση της εγκατάστασής τους τις έφερναν στη νέα τους πατρίδα. Οι Ηπειρώτες αποδείχτηκαν εξαιρετικά δραστήριοι και έδωσαν νέα ώθηση στην οικονομική και κοινωνική ζωή του τόπου. Την ίδια περίοδο έχουμε τις πρώτες αναφορές για Σαρακατσάνους που έχουν βρει τα χειμαδιά τους ανάμεσα στα τουρκικά τσιφλίκια της πεδιάδας του Νέστου. Όπως μαρτυρούν τα δημοτολόγια του Δήμου Χρυσοπόλεως η πρώτη μόνιμη εγκατάστασή τους θα πρέπει να έγινε στο χωριό Καγιά-Μπουνάρ, ενώ σε χάρτες της περιοχής της περιόδου 1900-1912 αναγράφονται μαντριά σαρακατσάνικων οικογενειών. Η νεότερη εγκατάσταση Σαρακατσάνων στην περιοχή του Νέστου έγινε σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Αυτό οφείλεται στην επιλογή του τόπου εγκατάστασης για τα κοπάδια τους, αλλά και στον κλήρο που θα μπορούσαν να πάρουν. Οι Σαρακατσάνοι ακολούθησαν και αυτοί εν μέρει την μοίρα των ξεριζωμένων Ελλήνων την περίοδο της Μικρασιατικής καταστροφής. Μεγάλοι αριθμοί Σαρακατσάνων ήρθαν από την Ανατ. Θράκη και εγκαταστάθηκαν σε διάφορα χωριά της επαρχίας Νέστου. 

  1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΣ ΒΙΟΣ

Στα τέλη του 19ου αι. οι Ηπειρώτες του Σαρί-Σιαμπάν ένιωσαν την ανάγκη για το κτίσιμο μιας δικιάς τους εκκλησίας, μιας και η εκκλησία του Καγιά-Μπουνάρ δεν τους αρκούσε για τις εκκλησιαστικές τους ανάγκες. Η προσπάθειά τους βρήκε αρχικά την αντίδραση των Οθωμανών αλλά με την ανάλογη δωροδοκία του μουσουλμάνου αγά ξεκίνησε το χτίσιμο της εκκλησίας. Η εκκλησία αφιερώθηκε στον Αγ. Δημήτριο  και εγκαινιάστηκε από τον Μητροπολίτη Ξάνθης τον Απρίλιο του 1891, όπως προκύπτει από το πρακτικό των εγκαινίων. Κατ’ αναντιστοιχία με την παραπάνω ημερομηνία πλάκα εντοιχισμένη στο καμπαναριό της εκκλησίας μας πληροφορεί ότι η εκκλησία χτίστηκε τον Μάρτιο του 1884. Αυτό οφείλεται μάλλον στο γεγονός ότι η εκκλησία χτίστηκε το 1884 αλλά περιήλθε στην αγκαλιά της Ορθόδοξης Εκκλησίας και εγκαινιάστηκε το 1891.

  1. ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Οι Λαϊστινοί Ηπειρώτες του Σαρί-Σιαμπάν εκμεταλλεύτηκαν το “Χατ-ι-Χουμαγιούν”, δηλαδή το Αυτοκρατορικό διάταγμα που εξέδωσε ο Σουλτάνος το 1856, με το οποίο  επιτρεπόταν στις διαφορετικές θρησκευτικές Κοινότητες (μιλέτ) να ιδρύσουν δικά τους εκπαιδευτικά ιδρύματα. Ίδρυσαν έτσι δημοτικό σχολείο δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου με 20 μαθητές και έναν δημοδιδάσκαλο. Το πιθανότερο είναι το σχολείο αυτό να λειτούργησε ως ημιαστική σχολή, όπως προκύπτει και από τον κανονισμό που υπογράφεται από την εφορευτική επιτροπή και από τον αρχιερατικό επίτροπο του Μητροπολίτη Ξάνθης τον Ιούλιο του 1891.

  1. ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΑ

Οι Λαϊστινοί Ηπειρώτες σύντομα μετά την άφιξή τους στο Σαρί-Σιαμπάν πήραν στα χέρια τους το εμπόριο της κωμόπολης και για πολλά χρόνια συνέχισαν να ελέγχουν την εμπορική και επαγγελματική ζωή του τόπου. Κατά μεγάλο μέρος η οικονομία στηρίχτηκε και στις συναλλαγές που είχαν οι κάτοικοι με την αντίπερα όχθη του ποταμού. Για να διευκολυνθεί η επικοινωνία μέσω του ποταμού δημιουργήθηκε πέρασμα και η μεταφορά των κάρων, των ζώων και των ανθρώπων που έρχονταν από τα απέναντι χωριά της Ξάνθης γινόταν με βάρκες. Καλλιεργούνταν συστηματικά τα περίφημα καπνά μπασμάς στους Γιακάδες και ο κάμπος του Νέστου απέδιδε απλόχερα τους καρπούς του. Ξακουστά στην ευρύτερη περιοχή ήταν τα δύο μεγάλα παζάρια της Χρυσούπολης, το παζάρι των ζώων (Χαϊβάν-παζάρ) και το παζάρι των παραγωγών με όλα τα είδη απλωμένα στη γη (Ekin-Pazar, σιτοπάζαρο). Διάφορα παραδοσιακά σήμερα επαγγέλματα γνώρισαν άνθηση στην αγροτική οικονομία της περιοχής: καροποιοί, σιδεράδες, γανωτήδες, ακονιστές, σαγματοποιοί, καθεκλοποιοί, παπλωματάδες, γαλατάδες κλπ.

  1. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Οι δύσκολες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες της μεταπολεμικής Ελλάδας στο διάστημα των δεκαετιών 1950-1960 οδήγησε πολλούς κατοίκους  της αγροτικής επαρχίας Νέστου στην αναζήτηση μίας καλύτερης ζωής έξω από τα σύνορα της χώρας.  Η Γερμανία, κατά κύριο λόγο, άνοιξε τις πόρτες της στους μετανάστες εκμεταλλευόμενη τη δυνατότητα αγοράς φτηνότερης εργατικής δύναμης.

            Ήταν τόσο σοβαρό το ζήτημα της μετανάστευσης για το ελληνικό κράτος που οι διάφορες κυβερνήσεις προσπάθησαν να έρθουν σε μια συνεννόηση με τα κράτη που δέχονταν τους μετανάστες. Με ειδικές συμβάσεις, που κλείνονταν σε διακρατικό επίπεδο, ολόκληρες αποστολές στέλνονταν για να δουλέψουν στα ξένα εργοστάσια.    Η μετανάστευση είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση της τοπικής οικονομίας και οδήγησε στην αποψίλωση του τοπικού πληθυσμού ή ακόμη και στην ολοκληρωτική ερήμωση ορισμένων χωριών της επαρχίας Νέστου, η οποία δεν φαίνεται να είναι αναστρέψιμη.

  1. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΕΠΤΑΕΤΙΑΣ 1967-1974

Αμέσως μετά την επιβολή του καθεστώτος των συνταγματαρχών πραγματοποιήθηκαν χιλιάδες συλλήψεις. Τα πρόσωπα που συλλαμβάνονταν στην πλειονότητά τους εκτοπίζονταν, άλλοι κρατούνταν στην ασφάλεια και ορισμένοι οδηγούνταν σε έκτακτα Στρατοδικεία. Το καθεστώς σε όλη τη διάρκειά του επέβαλε απηνή διωγμό εναντίον των πολιτικών του αντιπάλων και κυρίως των κομμουνιστών, ενεργοποιώντας και επεκτείνοντας όλο το αντι-κομμουνιστικό μετεμφυλιακά νομοθετικό πλαίσιο. Κύριες μέθοδοι που χρησιμοποιούσαν οι Ασφαλίτες ήταν η σωματική κακοποίηση, ο ξυλοδαρμός, η φάλαγγα, η αυστηρή απομόνωση, το ηλεκτροσόκ, ο εκφοβισμός, οι εικονικές εκτελέσεις. Παράλληλα, πολλές εκατοντάδες δημόσιοι υπάλληλοι, εκπαιδευτικοί αλλά και καθηγητές πανεπιστημίου απολύθηκαν ως «μη νομιμόφρονες». Οι πλέον δυναμικοί από τους αντιπάλους της δικτατορίας πέρασαν από την αντιπολιτευτική στάση στην αντιστασιακή δραστηριότητα.

  1. ΘΡΥΛΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ

Η επαρχία του Νέστου είναι κατάσπαρτη από θρύλους και διηγήσεις που αναφέρονται σε τοποθεσίες, ανθρώπους, αγίους, έθιμα, ζώα και στοιχειά.  Οι θρύλοι και οι παραδόσεις μπλέκονται μεταξύ μύθου και πραγματικότητας και διαδίδονται από στόμα σε στόμα κι από γενιά σε γενιά. Οι γέροντες κάτοικοι της περιοχής, ακόμα και σήμερα, μεταφέρουν από γενιά σε γενιά τους θρύλους και τα έθιμα παλιότερων εποχών. Πολλά έθιμα, βέβαια, έχουν ατονήσει, κάποια ωστόσο επιβιώνουν κυρίως με τις προσπάθειες των πολιτιστικών φορέων. Ο κόσμος των θρύλων και των παραδόσεων μας γοητεύει όλους, μικρούς και μεγάλους, και μας βοηθάει να κατανοήσουμε καλύτερα το λαϊκό μας πολιτισμό.

            Οι γυναίκες των Σαρακατσάνων της περιοχής συνήθιζαν παλιότερα να ζυμώνουν και να φτιάχνουν τη “Χριστόκλουρα”. Τα χαραγμένα σχέδια στη “Χριστόκλουρα” αναπαριστούσαν πρόβατα, άλογα, τη στάνη, τη στρούγκα και άλλα στοιχεία του παλαιού καθημερινού τους βίου. Τη “Χριστόκλουρα” την τρώγανε όλοι μαζί με μέλι, περιμένοντας τη γέννηση του Χριστού. Στο τραπέζι των Σαρακατσάνων το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, συνήθιζαν να βρίσκονται εννέα διαφορετικά τρόφιμα, που το καθένα συμβόλιζε στιγμές της καθημερινότητας.

ΚΕΝΤΡΟ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΥ ΝΕΣΤΟΥ

ΕΔΡΑ: ΜΟΥΣΕΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ & ΤΕΧΝΗΣ ΧΡΥΣΟΥΠΟΛΗΣ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: Post-Doc, PhD, PhD, Msc, Med ΘΑΝΑΣΗΣ ΔΙΑΛΕΚΤΟΠΟΥΛΟΣ

Διεύθυνση ηλεκτρονικής σελίδας: https://www.istorianestou.gr

Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο επικοινωνίας: mail@istorianestou.gr